Tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) của doanh nghiệp (DN) Việt Nam hiện khá khiêm tốn, cao nhất cũng chỉ 64%. Vì vậy, DN Việt Nam cần làm gì để nâng cao mức độ hưởng lợi từ FTA là nội dung chính của hội thảo FTA ASEAN - Hồng Kông (AHKFTA) tổ chức mới đây

Đến nay, Việt Nam đã tham gia 16 FTA, trong số đó có 12 FTA đã ký, 1 FTA cơ bản kết thúc đàm phán, 3 FTA đang trong quá trình đàm phán. Trong số 12 FTA đã ký, có 10 FTA đã thực hiện và 2 FTA chưa thực hiện. 

AHKFTA được ký ngày 21/11/2017. Đây là FTA mới nhất mà Việt Nam tham gia, mở ra con đường ưu tiên cho hàng hóa Việt Nam vào khu vực kinh tế đặc biệt của Trung Quốc. Với việc ký kết FTA này, các nước ASEAN kỳ vọng đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa vào Hồng Kông (Trung Quốc) cũng như có điều kiện hơn trong việc tiếp cận vốn đầu tư. 

Được biết, ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Hồng Kông trong năm 2016. Ngược lại, Hồng Kông là đối tác thương mại lớn thứ 6 của ASEAN trong thời gian này với tổng kim ngạch trao đổi hàng hóa song phương đạt 93,3 tỷ USD, chiếm 4,2% tổng kim ngạch thương mại của ASEAN. Trong đó, Việt Nam là đối tác thương mại thứ 13 của Hồng Kông. 

Sau khi được ký, FTA giữa ASEAN và Hồng Kông thêm ít nhất 1 năm (tính từ ngày AHKFTA có hiệu lực) tiếp tục đàm phán các dòng quy tắc cụ thể mặt hàng (PSR) còn dang dở. Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng, AHKFTA sẽ giúp ích nhiều cho DN Việt Nam trong quá trình xuất nhập hàng hóa với Trung Quốc (đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam).

Các chuyên gia kinh tế phân tích, ASEAN và Hồng Kông sở hữu vị thế địa chính trị có thể nói là lý tưởng nếu xét về giao dịch hàng hóa và dịch vụ với việc có 4 trong 5 cảng biển lớn nhất thế giới, 2 trong số 3 sân bay lớn nhất thế giới. 

Đối với Việt Nam, việc tận dụng các cơ hội từ các FTA nói chung và AHKFTA nói riêng trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng hội nhập sâu rộng đang trở nên cấp bách. Thực tế, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ FTA (sử dụng C/O ưu đãi trên tổng kim ngạch xuất khẩu) năm 2016 của Việt Nam thấp nhất là với ASEAN (30,3% ), cao nhất là Chilê (64%). Một số FTA khác, tỷ lệ như sau: Khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc (31%), FTA ASEAN - Hàn Quốc, FTA Việt Nam - Hàn Quốc (56%), FTA ASEAN - Úc - New Zealand (34%)…

Theo các chuyên gia, để hưởng mức ưu đãi thuế quan lý tưởng từ FTA, hàng hóa cần đáp ứng quy tắc xuất xứ được thiết kế riêng cho mỗi FTA và AHKFTA cũng không là ngoại lệ. Đặc biệt, cần tránh việc bị động về nguồn cung đầu vào cũng như thành phẩm không có hàm lượng kỹ thuật cao. Bên cạnh đó, DN Việt muốn tận dụng lợi thế của FTA, cần biết vận dụng quy tắc De Minimis (quy tắc không đáng kể) cũng như tận dụng C/O giáp lưng (back-to-back C/O) được áp dụng trong FTA có từ 3 thành viên trở lên. Những văn bản pháp quy trong nước về vấn đề này có thể tìm thấy và cập nhật tại địa chỉ www.ecosys.gov.vn.