Theo Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam (Vietfores), với sản lượng nhập khẩu (NK) liên tục tăng, châu Phi đang trở thành nguồn cung gỗ nguyên liệu quan trọng cho Việt Nam. Tuy nhiên, việc NK gỗ từ thị trường này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về pháp lý. 

Việt Nam nhập khẩu lượng lớn gỗ tròn từ châu Phi

Chưa thống nhất tên gọi

Châu Phi đã trở thành nguồn cung gỗ nguyên liệu lớn nhất của Việt Nam. Năm 2017, châu Phi đã cung cấp trên 1,3 triệu m3 gỗ, chiếm 25% trong tổng lượng gỗ nguyên liệu tròn và xẻ NK vào Việt Nam trong năm.

Thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, các quốc gia có lượng cung gỗ lớn nhất cho Việt Nam bao gồm: Cameroon, Ghana, Equatorial Guinea, Angola, Congo và một vài quốc gia khác. Số lượng các loại gỗ NK vào Việt Nam khá đa dạng. Năm 2017, Việt Nam NK khoảng 145 loại gỗ tròn và 110 loại gỗ xẻ từ châu Phi, tuy nhiên số lượng lớn từ 10.000 m3/năm trở lên chỉ khoảng 5-7 loại. Gỗ NK từ châu Phi chủ yếu được đưa vào các làng nghề gỗ truyền thống, sử dụng làm đồ nội thất và đồ gỗ xây dựng, phục vụ thị trường nội địa. Xu hướng NK gỗ từ nguồn này vào Việt Nam đang tăng. Tính theo lượng gỗ tròn, lượng gỗ NK năm 2017 tăng gần 86% so với năm 2016. 

Theo các chuyên gia, hiện NK gỗ từ châu Phi đang tiềm ẩn những rủi ro về pháp lý. Theo đó, tại Việt Nam, đang tồn tại sự lộn xộn về tên gọi của các loại gỗ NK do nhà NK và cơ sở chế biến lấy tên loại gỗ của Việt Nam áp cho gỗ từ châu Phi. Điều này dẫn một số khó khăn và rủi ro trong sử dụng và kiểm soát nguồn gỗ NK từ châu lục này, hoặc quá trình sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu.

Ông Tô Xuân Phúc - Chuyên gia tổ chức Forest Trends - nhấn mạnh: Việt Nam sẽ thực hiện Hiệp định Đối tác tự nguyện VPA/FLEGT trong tương lai. Điều này đòi hỏi sự minh bạch về nguồn gỗ nguyên liệu NK. Nguồn cung gỗ từ châu Phi hiện đang thiếu thông tin. Đây cũng chính là rủi ro, bởi thiếu bằng chứng về tính hợp pháp. Với lượng cung rất lớn, việc minh bạch thông tin về nguồn gỗ này là điều tối quan trọng. 

Chủ động tiếp cận thông tin

Để hạn chế những rủi ro từ nguồn gỗ NK từ châu Phi, ông Tô Xuân Phúc cho rằng, Chính phủ và các hiệp hội gỗ cần yêu cầu tất cả các quốc gia châu Phi cung cấp gỗ cho Việt Nam phải có đủ thông tin cơ bản về cơ chế, chính sách khai thác, chế biến, thương mại, đặc điểm các loại gỗ được phép và không được phép khai thác, sử dụng, thương mại hóa tại quốc gia này. 

Bên cạnh đó, các cơ quan nghiên cứu lâm nghiệp của Việt Nam phối hợp với cơ quan nghiên cứu lâm nghiệp tại những nước là nguồn cung gỗ nguyên liệu cho Việt Nam tại châu Phi, đưa ra danh sách loại gỗ NK và đặc điểm nhận dạng của từng loài. Danh sách đó cần được phổ cập trong hệ thống các nhà quản lý, làng nghề và những nhà NK… 

Phó Chủ tịch Vietfores Ngô Tôn Quyền cho rằng, DN cần chủ động tiếp cận nguồn thông tin, không chỉ về các chính sách quản lý tài nguyên tại các quốc gia đầu nguồn nguyên liệu mà cả thông tin có liên quan trực tiếp đến những loại gỗ NK. Các cơ quan quản lý, bao gồm đại diện thương mại của Việt Nam tại châu Phi và các hiệp hội gỗ có vai trò rất lớn trong việc thu thập thông tin liên quan đến gỗ NK và cung cấp cho DN NK. Điều này sẽ trực tiếp góp phần giảm thiểu rủi ro cho DN, góp phần duy trì và phát triển thương mại gỗ bền vững giữa Việt Nam và các quốc gia châu Phi trong tương lai.